Meble i tkaniny mazurskie

Muzeum Mazurskie w Szczytnie, wystawa stała

Meble i tkaniny mazurskie
Meble i tkaniny mazurskie stanowią osobną i bardzo cenną część ekspozycji. Skrzynie posażne, szafy ubraniowe, kredensy, łóżko z baldachimem, ślubanki, stanowiące połączenie ławy ze skrzynią, kołyski, zydle, fotele i krzesła to prawdziwe relikty dawnego regionalnego stolarstwa, inspirowanego meblarstwem dworskim i mieszczańskim okresu odrodzenia i baroku. Skrzynie, szafy, kredensy zdobione są malunkami figuralnymi, roślinnymi, geometrycznymi, zamkniętymi w kwadratowych, lub romboidalnych polach w otoczonych profilowanymi listewkami. Na wewnętrznej stronie drzwi można znaleźć czynionej tam przez gospodarzy notatki o ważniejszych wydarzeniach w rodzinie i gospodarstwie. O urodzie innych mebli, jak stoły, krzesła, ławy, stanowią fantazyjne rzeźbienia, wycięcia i profilowanie elementów konstrukcji, takich jak na przykład nogi, oparcia-zaplecki, siedziska, czy blaty. Na przełomie XIX i XX wieku powoli zaprzestawano wytwarzania mebli w wiejskich warsztatach, gdyż zaczęła je wypierać produkcja przemysłowa. W latach dwudziestych ubiegłego stulecia stanowiły one już wielką rzadkość.

Tkaniny prezentowane na wystawie stanowią znamienne przykłady wytworów wiejskiego tkactwa na Mazurach. Są to dywany dwuosnowowe, dywany strzyżone oraz płachty-deki i szmaciaki. Płachty i szmaciaki tkano w jeszcze w latach międzywojennych. Płachty to dekoracyjne tkaniny, którymi przykrywano stoły, ławy, łóżka, skrzynie. Tkano je z lnu i bawełny. Składały się zawsze z dwóch osobno tkanych części, zszywanych ze sobą dokładnie według przebiegu wzorów. Dla płacht charakterystyczne są wzory geometryczne: pasy, kwadraty, prostokąty i ich kombinacje, tworzące niepowtarzalne dwubarwne, lub wielobarwne zestawienia. Są to cechy wybitnie odróżniające płachty mazurskie od tkanin podobnego typu z innych regionów Polski. Szmaciaki, czyli chodniki, mimo zgaszonej kolorystyki poziomych pasów granatowych, szarych, ceglastoczerwonych cieszą oko wplatanymi weń oryginalnymi motywami figuralnymi, roślinnymi, geometrycznymi. Były tkane z resztek tkanin-szmat. Większość szmaciaków, znajdujących się w zbiorach muzeum, wykonanych zostało w okresie powojennym przez tkaczkę Karolinę Bębenek z Wielbarka. Na wystawie zaprezentowane są także rekonstrukcje mazurskich tkanin wełnianych, których wytwarzania zaprzestano już w XIX wieku. Są to: dywan dwuosnowowy oraz dywan strzyżony. Obie tkaniny stanowią wybitny dowód kunsztu dawnych wiejskich warsztatów tkackich. Wysokiej klasy umiejętności tkaczek mazurskich można zaobserwować także w przypadku tkanin wełnianych, lnianych i lniano-bawełnianych, z których szyto ubrania. Ekspozycję bowiem uzupełniają rekonstrukcje mazurskiego stroju ludowego kobiecego i męskiego, na podstawie materiałów z powojennych badań ternowych. Prawdziwe stroje bowiem nie zachowały się, wypierane stopniowo przez konkurencyjne wyroby, intensywnie rozwijającego się od drugiej połowy XIX wieku, przemysłu tekstylnego.